Cooked: ‘De mens ontstond toen een aap ging koken’

Dit opvallende citaat komt uit de opvallende documentaire Cooked, te zien op Netflix. In vier delen  neemt maker en schrijver van het gelijknamige boek Michael Pollan ons mee in een reis rond de wereld. Een opzienbarende tocht waarin we er fijntjes op worden gewezen hoe ‘slecht’ wij tegenwoordig omgaan met ons voedsel en dat we niet meer weten hoe ons eten op ons bord komt.

1. Fire
2. Water
3. Air
4. Earth

1 – Fire

Pollan is in de serie op zoek naar manieren om beter te gaan koken en gaat op bezoek bij traditionele jagers in West-Australië, een kaasmakende non in de VS en bakkers in verschillende landen. Tegelijkertijd krijg je als kijker een soort geschiedenisles en wordt duidelijk dat sommige ontdekkingen een enorme impact hebben gehad op de mensheid. Het feit dat we gingen koken, leidde ertoe dat we niet meer, zoals primaten dat nog steeds doen, het grootste deel van de tijd bezig hoeven te zijn me kauwen. De mens kon deze tijd nu gaan gebruiken om zich verder te ontwikkelen en dat gebeurde ook.

2 – Water

Kookten we eerst nog net als de Aboriginals rechtstreeks in het vuur of de grond eronder, de uitvinding van potten die tegen de hitte van het vuur konden, maakte het mogelijk om met vloeistoffen te koken en ingrediënten met elkaar te vermengen in soepen en allerlei stoofschotels. Tijdens zijn bezoek aan India wordt hem duidelijk dat het samengaan van talloze kruiden en voedingswaren, het met elkaar zachtjes urenlang laten sudderen, de mooiste smaken naar voren brengt. Dit was in feite het begin van het echte koken: met pure ingrediënten en veel geduld. Dit in tegenstelling tot de hedendaagse voedingsindustrie die smaken nabootsen, wat duidelijk wordt door een bezoek aan een fabriek in India waar o.a. instant noodles gemaakt worden. We zijn immers te druk om lang in de keuken te staan en vragen anderen om dit voor ons te doen.

3 – Air

In de aflevering Air veel aandacht voor brood. Brood is nog steeds wereldwijd het belangrijkste voedsel en ‘Brood vraag omt beschaving’, aldus Pollan. Immers, voor het maken van brood zijn meerdere specialisten nodig die achtereenvolgens het graan verbouwen, uit graan meel malen en van het meel brooddeeg maken door slechts het toevoegen van water en gist. Tussendoor wordt er nog even fijntjes op gewezen dat glutenallergie, de echte coeliakie, maar bij 2% van de bevolking aanwezig. Het zou gek zijn als dat veel meer was, want brood is al vele eeuwen op alle continenten zo’n beetje het basisvoedsel. De intolerantie voor brood, zou veroorzaakt worden voor 1 van de ruim 30 andere ingrediënten die nu er aan toegevoegd worden. Heel wat anders dan eigen gebakken brood, waar de Marokkaanse vrouw heel vroeg voor op staat en uren mee bezig is.

4 – Earth

Wel heel modern is de manier waarop zuster Noella in haar klooster in Connecticut het proces van rijping volgt van de kaas die zij maakt. Het maken is weliswaar traditioneel, met rauwe melk in een houten ton, handmatig kneden en in rijpingskelders, met een moderne elektronenmicroscoop en computers bestudeert zij nauwgezet wat er op het oppervlak van de kazen gebeurt. Een fascinerend schouwspel van de groei en afbraak van allerlei micro-organismen. De aflevering Earth gaat in op verschillende processen, waarbij micro-organismen uit de omgeving een rol spelen. In Peru worden on grote bakken en bij hoge temperaturen – die door het proces ontstaan – cacoanoten gefermenteerd om uiteindelijk de basis voor chocolade te krijgen.

Blijft de vraag: ‘Are we cooked?’

De hele serie is ’traag’, wat voor de moderne kijker wel even wennen is, maar je proeft de sfeer en iedere aflevering is doorspekt met leuke feitjes. Zo zorgt de omzetting van lactose in melkzuur in rauwe melk tijdens de productie van kaas ervoor zorgt dat de E.coli bacteriën afkomstig van de koe door de zure omgeving gedood worden. Toch zie ik mezelf en eigenlijk niemand in mijn omgeving, uren lang bezig zijn met het kneden en laten rijzen van brooddeeg of iedere dag vier uur lang een varken of een stoofpotje laten garen. Onze samenleving is alweer verder ontwikkeld. De taken zijn nog specialistischer verdeeld en de voedingsindustrie maakt dat wij consumenten zijn geworden. Of ze dit met wat minder toevoegingen moeten doen? Ja! Of we weer met z’n miljarden zelf moeten gaan jagen? Nou nee, dat lijkt me toch minder. Bewust zijn van wat je eet is goed, maar je moet het ook niet overdrijven.