E-trombose krijg je van vliegen of achter je beeldscherm zitten

Ga je binnenkort een – lange – vliegreis maken of zit je regelmatig lang achter een beeldscherm? Dit zijn de do’s en don’ts om je bloedcirculatie op peil te houden en trombose tegen te gaan.  

Do’s:

• Neem ieder uur even pauze van je scherm en ga naar de wc, haal wat te drinken of loop gewoon even rond.
• Als je opstaat om in beweging te komen, ga dan een paar keer op je tenen staan.
• In een vliegtuig of achter je bureau kun je je kuitspieren bewegen door afwisselend je tenen te strekken en je voet omhoog te bewegen.
• Beweeg je dijbeenspieren door te doen of je je knieën wilt buigen en dan strekken, maar zonder je benen daadwerkelijk te bewegen.
• Pomp anti-DVT kussentjes op met je voeten.
• Leg je benen omhoog zodra je daar de kans voor krijgt (in een vliegtuig is dit voorbehouden aan de gelukkigen in business-class).

Don’ts:

• Benen over elkaar leggen of ongemakkelijke houdingen aannemen met je benen als je zit.
• Sokken of pantykousjes dragen met strakke bovenkanten.

E-trombose

De grote zorg die bekend stond als het ‘economy-class syndroom’ omdat de eerste klachten van mensen kwamen die een lange vlucht in de toeristenklasse maakten wordt nu ook wel ‘e-trombose’ genoemd. Die naam ontstond omdat onderzoek uitwees dat ook langdurig stilzitten achter een beeldscherm tot dezelfde klachten kan leiden. Wat is DVT eigenlijk en waarom krijgen we het?

Als je een lange vlieg-, bus-, of treinreis in het verschiet hebt of de hele zomer achter je bureau blijft zitten dan is op de hoogte zijn van het risico op Diep Veneuze Trombose (DVT) van groot belang. Ons bloed heeft fantastische eigenschappen. Het kan zowel vloeibaar blijven zodat het vrijelijk door ons lichaam kan stromen, maar ook stollen zodra we bloeden zodat het beschadigde bloedvaten kan herstellen. Soms echter worden signalen door elkaar gehaald zodat het bloed stolt als dat niet de bedoeling is. Dat gebeurt voornamelijk op twee plaatsen: in de slagaders waar het bloed onder druk staat en een stolsel kan leiden tot een hartaanval of een beroerte, of in de aders waarin het bloed traag stroomt onder lage druk. Daar leidt een stolsel tot een verstopping van de ader ofwel een veneuze trombose.

Stilstaan is stollen

De machinerie om ons bloed vloeibaar te houden werkt het beste als het bloed stroomt. Zodra het langere tijd stilstaat, kan er stolling optreden en dat is wat er gebeurt bij DVT. De diepliggende vaten in de benen zijn ontworpen om het bloed omhoog te pompen met behulp van onze beenspieren die beurtelings samentrekken en ontspannen als we bewegen. Zonder de hulp van deze ‘spierpomp’ is de bloedstroom in de benen erg traag, zeker als die benen omlaag hangen en het bloed ‘heuvel op’ moet. Urenlang bewegingsloos in een stoel zitten leidt tot stilstaand bloed en een grote kans op stolsels. Een veneuze trombose in het been kan leiden tot symptomen als zwelling van het been, roodheid, gevoeligheid en pijnlijkheid, dit laatste wellicht alleen bij staan of lopen. Meestal echter zijn er geen symptomen, vooral wanneer het stolsel in de dij of het bekken zit. Als een stolsel in een diepliggend bloedvat in het been losschiet en mee wordt gevoerd in de bloedstroom is de volgende halte je longen. Daar kan het vast komen te zitten in een longader en zo een longembolie veroorzaken. Als het dan gaat om een grote ader kan dit binnen enkele minuten dodelijk zijn. Het is precies dit risico waarom het zo belangrijk is om DVT te vermijden. Behalve immobiliteit kent DVT nog meer risicofactoren, waaronder hormonale middelen zoals de pil of hormoontherapie, zwangerschap of onlangs bevallen zijn. Ook zijn er enkele erfelijke stollingsziekten die tot herhaalde DVT’s kunnen leiden en iedereen die een onverklaarbare DVT ervaart, zou een huisarts moeten raadplegen om de oorzaak te achterhalen. In het algemeen gesproken wordt je risico op een DVT groter naarmate je ouder wordt, of als je obesitas hebt.

Ga op de loop voor trombose! 
De grootste risicofactor die je moet zien te vermijden is immobiliteit. Het kan lastig zijn om regelmatig uit je stoel te komen in een druk vliegtuig of op kantoor, maar iedere beweging is beter dan geen!

Drink genoeg water

Uitdroging maakt het bloed dikker en vertraagt de stroomsnelheid en dat is vooral gevaarlijk op een lange vlucht als je wel alcohol drinkt (daarvan droog je uit), maar onvoldoende water. Drink daarom minstens een liter water voor iedere vijf uur die je vliegt en meer als je alcohol gebruikt. Steunkousen bieden enige bescherming tegen DVT. Ze drukken het beenweefsel vooral bij de voet sterk samen en worden naar boven toe steeds minder strak. Hierdoor wordt het bloed omhooggeduwd door je benen en wordt het effect van de zwaartekracht tegengegaan. Als je ervoor kiest om ze te gebruiken wees er dan wel zeker van dat u de juiste maat neemt. Aspirine beschermt weliswaar uw aderen maar enig preventief effect op DVT is nog nooit overtuigend bewezen. Desondanks nemen erg veel mensen een kleine dosis aspirine voordat ze gaan vliegen, omdat het misschien toch enig effect heeft. Alternatieven voor aspirine, zoals het plantaardige supplement pycnogenol, kunnen ook helpen. Normale bloedverdunners en antistollingsmedicijnen beschermen zeker tegen DVT, maar omdat die gevaarlijk kunnen zijn worden ze niet voorgeschreven aan gezonde mensen.

Denk aan hulp

Natuurlijke alternatieven kunnen ook helpen: omega-3 visolie, vitamine C, vitamine E, co-enzym Q10 en ginkgo biloba kunnen volgens verschillende onderzoeken zeer effectief zijn in het verminderen van de ‘plakkerigheid’ van bloedplaatjes en dus ook van het risico op een trombose. Knoflook verdunt het bloed en magnesium als supplement heeft ook een remmende werking op het ontstaan van stolsels. In de praktijk komt dat er op neer dat je een dagelijks supplement zou moeten nemen met multivitamines en mineralen, een capsule visolie (1000 mg per dag) en een antioxiderend supplement met vitamine C en E plus co-enzym Q10. Knoflook kun je vers gebruiken in de keuken en ginkgo biloba naar wens, bijvoorbeeld in de weken voorafgaand aan je vlucht. Probeer 120 mg per dag te nemen. Slik geen van deze supplementen zonder eerst je huisarts te raadplegen – zeker als je bloedverdunners gebruikt.

Help! Ik heb het!

Als je inderdaad een DVT hebt, hoef je je daar helemaal niet van bewust te zijn. Let op verdachte symptomen zoals pijnlijke of gevoelige kuitspieren, zeker als dat éénzijdig is. Speel op safe en laat jezelf controleren op de dichtstbijzijnde EHBO-afdeling. Moderne diagnostiek van DVT gaat met ultrageluid en is snel en betrouwbaar. Bovendien krijg je waarschijnlijk ook een bloedonderzoek om de diagnose te bevestigen. Als het echt om DVT gaat is de behandeling voornamelijk gericht op het voorkomen van herhalingen. Dat betekent antistollingsmiddelen slikken zoals warfarine tot het gevaar geweken is. Als je DVT het gevolg is van een tijdelijk risico, zoals een zwangerschap of een operatie, kan de behandeling binnen drie tot zes maanden voorbij zijn. Als een erfelijke aandoening wordt ontdekt zou je wel eens de rest van je leven vast kunnen zitten aan antistollingsmiddelen. Warfarine kan overigens schadelijk zijn voor ongeboren baby’s zodat zwangere vrouwen speciale middelen nodig hebben. Voor wat betreft het stolsel dat in dat diepliggende bloedvat zit, dat wordt meestal aan moeder natuur overgelaten. Als de enzymen in je bloed erbij kunnen zal het langzaam worden opgelost. Als het bloedvat geheel verstopt zit, is de kans daarop niet groot en zal het stolsel blijven zitten om uiteindelijk in littekenweefsel te veranderen. Verreweg de beste aanpak van DVT is nu actie te ondernemen om ervoor te zorgen dat het je niet overkomt.