Zomertijd: zet je biologische klok gelijk

Ieder jaar is het laatste weekend van maart voor velen een kleine ramp. Dan wordt het zomertijd en ‘missen’ we 60 minuten in een etmaal. Op de een of andere manier heb ik daar zelf ook altijd behoorlijk last van. Ooit raadpleegde ik een slaapexpert en zij gaf mij onomwonden het advies om in één klap cold turkey te gaan. Geen halfzacht gedoe, maar gewoon de wekker zetten, gordijnen opentrekken en op de eerste ochtend op tijd opstaan om je biologische klok gelijk te zetten. Toch probeer ik me er toch een klein beetje op voor te bereiden. Mijn tips:

1. ’s Ochtends veel licht
2. Op tijd naar bed (en er uit)
3. Leefregels om in te slapen

Problemen met zomertijd

Met name als je een avondmens bent – en het dus al heel lang donker is als je gaat slapen – is de overgang naar zomertijd lastig. De klok zegt dat je moet gaan slapen, maar je lichaam nog helemaal niet. Je biologische klok is de schuldige. Je zult dan ook de eerste avonden wakker liggen. Veel pubers hebben hier extra last van, want hun natuurlijke ritme is sowieso al meer richting avond- dan ochtendmens. Nog meer dan hoeveel je geslapen hebt, bepaalt je biologische klok wanneer het voor jouw lichaam tijd is om te gaan slapen. Zelfs al heb je overdag geslapen, dan nog kun je ’s avonds rond je normale bedtijd slaap hebben. Die klok loopt niet bij iedereen gelijk. Ben je een ochtendmens of een avondmens? Bij ochtendmensen loopt de klok iets sneller dan 24 uur en bij avond mensen juist langzamer. Toch verschuiven we niet massaal onze slaap- en waaktijden. Dit komt door het zonlicht dat de klok steeds weer gelijk zet.
Door de plotselinge verschuiving van de tijd bij aanvang van de zomertijd kun je een soort jetlag ervaren, omdat je lichaam zich nog moet aanpassen en de aanmaak van slaaphormoon moet in feite versneld worden. Je gaat immers een uurtje eerder slapen. Behalve problemen met slapen, blijkt dat de overgang naar zomertijd ook invloed heeft op wakker blijven en alertheid. Dit heeft ernstige gevolgen, want kort na de overgang zijn er meer auto-ongelukken. Een ander ernstig fenomeen is geconstateerd in een Zweeds onderzoek dat uitwees dat er de maandag na het zomertijd weekend meer hartinfarcten zijn. Op maandag na het wintertijd weekend juist minder.

Afschaffen?

De vraag rijst dan ook of we niet beter af zijn wanneer we de zomertijd gewoon afschaffen als het zo’n vloek is. Om hier antwoord op te geven moeten we kijken naar de tijd vóór de zomertijd. Toen alles nog wintertijd was, zeg maar. Op het hoogtepunt van het daglicht, wordt het dan al om half 4 ongeveer licht. Dit is voor mij al genoeg reden om zomertijd te prefereren. Vanaf half maart ongeveer wordt ik namelijk al met het schemeren van het daglicht wakker en ik zit er niet op te wachten dat dit al voor 4 uur is. Voor de maatschappij als geheel heeft dit ook niet zo veel nut, want er zijn maar weinig mensen wakker om die tijd. Aan de andere kant is het ’s avonds lekker lang licht waardoor je nog heel veel activiteiten kunt ontplooien. Zege lijkt dus meer op z’n plaats. De invoering in 1977 was overigens niet om deze redenen, maar had een economische motivatie. Door de oliecrisis moest er bezuinigd worden op energie. Men dacht dit te doen door de dag ‘langer’ te maken. Niet voor niks het in het Engels ‘Daylight saving time’. Het is overigens niet zeker of dit wel zo uitpakt, want het licht kan misschien een uurtje later aan, maar de airco blijft in veel gebouwen ook een uurtje langer draaien. 

Zo bereid je je voor op de zomertijd:

1-’s Ochtends veel licht

Licht is het belangrijkste signaal dat ons waak-slaapritme beïnvloedt. Wij hebben een zogenaamde biologische klok: een regelcentrum in onze hersenen die onder meer het dag- en nachtritme bepaalt. Deze biologische klok staat onder invloed van allerlei signalen, waarvan licht en dan met name de intensiteit ervan, het belangrijkst is. Onder invloed van weinig licht, wordt in de epifyse (een deel van de hersenen), ook wel derde oog genoemd, ’s avonds het hormoon melatonine aangemaakt: je wordt slaperig, je spijsvertering vertraagt en je lichaamstemperatuur daalt. Melatonine, ook wel slaaphormoon genoemd, wordt juist bij veel licht minder geproduceerd. Op deze manier weet je biologische klok door het licht of je wakker moet worden of gaan slapen. Dus kan ’s ochtends veel licht je helpen om wakker te worden en je biologische klok gelijk zetten.

2-Op tijd naar bed (en er uit)

Zet de avond van te voren je wekker alvast vooruit en ga niet op wintertijd slapen, maar op de nieuwe zomertijd. Misschien lukt het niet, maar je bereidt je lichaam alvast voor. Slaap ook niet te lang uit, want dat is uitstel van executie. Schrijf je in voor een activiteit die heel vroeg begint. Dan moet je wel.

3-Leefregels om in te slapen

Lichaamsbeweging helpt, evenals een niet te warm bad, maar ook om te gaan slapen is licht – in dit geval duisternis – het belangrijks. Een koele, donkere slaapkamer is het beste om snel in te kunnen slapen. En overweeg je toch om nieuwe gordijnen te nemen, kijk dan naar verduisteringsgordijnen. Het helpt echt als er geen licht je slaapkamer binnen kan komen.